Zastrzeżenie PESEL a czynności notarialne

Zastrzeganie numerów PESEL zostało wprowadzone ustawą z dnia 7 lipca 2023 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia niektórych skutków kradzieży tożsamości (tj. Dz.U. z 2023 r. poz. 1394).

Zastrzeżenie numeru PESEL ma też wpływ na czynności notarialne.

Dla części czynności notarialnych obowiązkowe jest sprawdzenie przez notariusza, czy dokonano zastrzeżenia numeru PESEL. Dla pozostałych czynności jest to dobrowolne.

Notariusz ma obowiązek sprawdzić w Rejestrze Zastrzeżeń Numerów PESEL, czy numer PESEL strony lub mocodawcy (osoby fizycznej) jest zastrzeżony, w przypadku czynności dotyczących:

1. nabycia, zbycia lub obciążenia nieruchomości lub udziału w nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub udziału w nich (np. umowa sprzedaży, darowizny, zamiany, dożywocia, ustanowienia służebności gruntowej, osobistej, przesyłu, umowa hipoteki, oświadczenia o ustanowieniu służebności, hipoteki),
2. sporządzenia pełnomocnictwa do nabycia, zbycia lub obciążenia nieruchomości lub udziału w nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub udziału w nich.

Chodzi więc wyłącznie o zastrzeżenie numeru PESEL osoby fizycznej, która dokonuje czynności w imieniu własnym a nie w imieniu osób prawnych (spółek, fundacji, stowarzyszeń), jednostek nie mających osobowości prawnej (spółka jawna, komandytowa) lub działających jako pełnomocnik w imieniu innej osoby fizycznej. W tym ostatnim przypadku istotne jest to czy zastrzeżony został numer mocodawcy a nie pełnomocnika.

Jeśli numer PESEL jest zastrzeżony lub nie ma możliwości dokonania weryfikacji z uwagi na zaplanowaną wcześniej przerwę w dostępie do Rejestru Zastrzeżeń, to notariusz ma obowiązek odmowy dokonania tych czynności.

W przypadku innych czynności notarialnych niż wymienione powyżej, notariusz nie ma obowiązku weryfikacji numeru PESEL w Rejestrze Zastrzeżeń, ale może to zrobić i ma prawo odmówić dokonania czynności, gdy PESEL jest zastrzeżony.

Zasady te wynikają z art. 85a ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie (tj. Dz.U. z 2024 r. poz. 1001).

Osoby, które zastrzegły numer PESEL, a mają umówioną wizytę u notariusza, powinny zatem przed wizytą odwołać zastrzeżenie. Ponieważ odwołanie zastrzeżenia jest możliwe również online, w czasie rzeczywistym (dla osób korzystających z serwisu mObywatel), więc można to zrobić również w trakcie wizyty u notariusza. Po wizycie można ponownie zastrzec numer PESEL.

Jak zastrzec numer PESEL?

Zastrzec numer PESEL mogą osoby pełnoletnie, mające pełną zdolność do czynności prawnych. Można to zrobić na trzy sposoby:

• w aplikacji mObywatel
• w serwisie internetowym mObywatel
• w urzędzie gminy

Zastrzeżenie jest bezpłatne, nie wymaga podania przyczyny. Zmiany (zastrzeżenie PESEL i cofnięcie zastrzeżenia) odbywają się w czasie rzeczywistym. Dlatego zalecane jest prewencyjne zastrzeżenie numeru PESEL i cofanie zastrzeżenia w przypadku konieczności załatwienia sprawy u notariusza,
o której mowa wyżej.

Nie ma ograniczeń w ilości korzystania z usługi zastrzegania PESEL i cofania zastrzeżenia. Między cofnięciem zastrzeżenia o ponownym zastrzeżeniem musi upłynąć 30 min. Możliwe jest bezterminowe cofnięcie zastrzeżenia lub czasowe cofnięcie zastrzeżenia (z wyznaczeniem dnia i godziny, gdy zastrzeżenie zostanie ponownie automatycznie włączone). W aplikacji mObywatel można też sprawdzić, jakie podmioty i instytucje sprawdzały status numeru PESEL.

W przypadku zgłoszenia utraty dowodu osobistego, nastąpi automatyczne zastrzeżenie numeru PESEL. Wydanie nowego dowodu nie jest równoznaczne z automatycznym cofnięciem zastrzeżenia PESEL.