Nowości w prawie

Zwolnienie od podatku od czynności cywilnoprawnych nabycia pierwszego lokalu mieszkalnego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub budynku mieszkalnego jednorodzinnego.

W dniu 31 sierpnia 2023 roku weszła w życie nowelizacja ustawy z dnia 09 września 2000 roku o podatku od czynności cywilnoprawnych, która wprowadziła nowe zwolnienie podatkowe. Zgodnie z art. 9 pkt 17) powołanej ustawy zwalnia się od podatku sprzedaży, której przedmiotem jest prawo własności lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, prawo własności budynku mieszkalnego jednorodzinnego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu dotyczące lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego, jeżeli kupującym jest osoba fizyczna lub osoby fizyczne, którym w dniu sprzedaży i przed tym dniem nie przysługiwało żadne z tych praw ani udział w tych prawach, chyba że udział ten nie przekracza lub nie przekraczał 50% i został nabyty w drodze dziedziczenia.

Obowiązek sporządzenia i przekazania świadectwa charakterystyki energetycznej.

W dniu 24 kwietnia 2023 roku weszła w życie nowelizacja ustawy z dnia 29 sierpnia 2014 roku o charakterystyce energetycznej budynków (tj. Dz. U. z 2021 r., poz. 497 z późn. zm.), która wprowadziła m.in. obowiązek przekazania przez sprzedającego kupującemu świadectwa charakterystyki energetycznej dla budynku lub jego części. Zgodnie z art. 3 ust. 1 powołanej ustawy właściciel lub zarządca budynku lub części budynku lub osoba, której przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, lub osoba, której przysługuje spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, zapewnia sporządzenie świadectwa charakterystyki energetycznej dla budynku lub części budynku:

zbywanego na podstawie umowy sprzedaży;
zbywanego na podstawie umowy sprzedaży spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu;
wynajmowanego.

Obowiązek, o którym mowa wyżej nie dotyczy budynku:

podlegającego ochronie na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami;
używanego jako miejsce kultu i do działalności religijnej;
przemysłowego oraz gospodarczego niewyposażonych w instalacje zużywające energię, z wyłączeniem instalacji oświetlenia wbudowanego;
mieszkalnego, przeznaczonego do użytkowania nie dłużej niż 4 miesiące w roku;
wolnostojącego o powierzchni użytkowej poniżej 50 m2;
gospodarstw rolnych o wskaźniku EP określającym roczne obliczeniowe zapotrzebowanie na nieodnawialną energię pierwotną nie wyższym niż 50 kWh/(m2·rok).

Właściciel lub zarządca budynku lub części budynku, osoba, której przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, lub osoba, której przysługuje spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, przekazują odpowiednio nabywcy albo najemcy:

świadectwo charakterystyki energetycznej - przy sporządzeniu aktu notarialnego umowy zbycia prawa własności albo spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu;
kopię świadectwa charakterystyki energetycznej, które przekazano w postaci papierowej, albo wydruk świadectwa charakterystyki energetycznej, które przekazano w postaci elektronicznej - przy zawarciu umowy najmu.

Nabywca albo najemca nie mogą zrzec się prawa do otrzymania odpowiednio świadectwa charakterystyki energetycznej, jego kopii albo wydruku. W przypadku zawarcia umowy zbycia prawa własności części budynku albo spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu albo umowy najmu części budynku przekazywane świadectwo charakterystyki energetycznej dotyczy części budynku albo lokalu będących przedmiotem umowy. Notariusz odnotowuje w akcie notarialnym przekazanie nabywcy świadectwa charakterystyki energetycznej.
W przypadku nieprzekazania nabywcy świadectwa charakterystyki energetycznej notariusz poucza podmiot obowiązany do jego przekazania o karze grzywny za niewykonanie tego obowiązku.

Świadectwo charakterystyki energetycznej określa całkowite zapotrzebowanie budynku lub części budynku na energię niezbędną do ich użytkowania zgodnie z przeznaczeniem. Chodzi o Ilość energii potrzebnej do zaspokojenia zapotrzebowania na energię związanego z typowym użytkowaniem budynku, która obejmuje m.in. energię na potrzeby ogrzewania, chłodzenia, wentylacji, ciepłej wody i oświetlenia. Świadectwo charakterystyki energetycznej jest ważne przez 10 lat od dnia jego sporządzenia. Traci jednak ważność przed upływem wskazanego terminu, jeżeli w wyniku przeprowadzonych robót budowlano-instalacyjnych uległa zmianie charakterystyka energetyczna budynku lub części budynku.

Minister właściwy do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa prowadzi centralny rejestr charakterystyki energetycznej budynków, który obejmuje wykazy m.in. osób uprawnionych do sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej oraz świadectw charakterystyki energetycznej (https://www.gov.pl/web/rozwoj-technologia/centralny-rejestr-charakterystyki-energetycznej-budynkow).

Odrzucenie spadku w imieniu małoletnich

W dniu 15 listopada 2023 roku weszła w życie ustawa 28 lipca 2023 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 r., poz. 1615) która zmieniła zasady odrzucania spadku w imieniu małoletnich. Dotychczas rodzice na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka musieli uzyskać zezwolenie sądu. Od 15 listopada 2023 roku odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka odbywa się według innych zasad. Nadal termin na odrzucenie spadku wynosi 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania do spadku. Z reguły termin ten będzie się rozpoczynał w dniu kiedy jeden z rodziców małoletniego spadkobiercy odrzucił spadek we własnym imieniu.

Jeżeli dziecko jest powołane do dziedziczenia wskutek uprzedniego odrzucenia spadku przez rodzica, to czynność polegająca na odrzuceniu spadku w imieniu dziecka przez rodzica, któremu w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, gdy jest dokonywana za zgodą drugiego z rodziców, któremu również w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, albo gdy jest dokonywana wspólnie, nie wymaga zezwolenia sądu jeżeli spadek odrzucają inni zstępni rodziców tego dziecka. W braku porozumienia rodziców niezbędne jest uzyskanie zezwolenia sądu (art. 101 § 4 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Rodzic, składając w imieniu dziecka oświadczenie o odrzuceniu spadku, oświadcza o:

przysługiwaniu mu władzy rodzicielskiej i jej zakresie,
wyrażeniu przez drugiego z rodziców zgody na odrzucenie spadku, chyba że oświadczenie to jest składane wspólnie,
uprzednim odrzuceniu spadku przez któregokolwiek z rodziców,
odrzuceniu spadku przez innych zstępnych rodziców tego dziecka

Oświadczenie w zakresie pkt 1-4 powyżej składane jest pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Przed odebraniem oświadczenia notariusz uprzedza składającego oświadczenie o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Oświadczenie o odrzuceniu może dotyczyć więcej niż jednego dziecka (art. 641 Kodeku postępowania cywilnego). Zgoda o której mowa w pkt 2) powinna być udzielona w formie aktu notarialnego. Jeżeli jeden z rodziców nie żyje oświadczenie składa żyjący rodzic, pod warunkiem że przysługuje mu władza rodzicielska. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje tylko jednemu z rodziców (drugi został jej pozbawiony) oświadczenie składa tylko rodzic któremu władza przysługuje.

Oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego dziecka wg powyższych kryteriów możliwe jest w sytuacji gdy miejsce zwykłego pobytu dziecka znajduje się w Polsce. Jeżeli miejsce zwykłego pobytu znajduje się poza Polską wówczas tryb ten nie ma zastosowania i niezbędne jest uzyskanie zezwolenia sądu na odrzucenie spadku. Ponadto tryb powyższy będzie mieć zastosowanie w sytuacji gdy dziecko dziedziczy wyłącznie wskutek uprzedniego odrzucenia spadku przez rodzica. Nie dotyczy to sytuacji gdy małoletnie dziecko dziedziczy obok rodzica. Np. do dziedziczenia ustawowego po zmarłym dochodzi żona oraz wspólne małoletnie dziecko.

Jeżeli złożenie oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zezwolenia sądu, bieg terminu do złożenia oświadczenia ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania sądowego w tym przedmiocie.

Fundacja Rodzinna

Ustawą z dnia 26 stycznia 2023 roku o fundacji rodzinnej (Dz. U. z 2023 r., poz. 326) wprowadzona została do polskiego porządku prawnego instytucja fundacji rodzinnej. Ustawa weszła w życie 22 maja 2023 roku. Ustawa o fundacji rodzinnej, zgodnie z założeniem legislacyjnym, jest sposobem na wielopokoleniowe gromadzenie i zachowanie dorobku rodzinnego tzw. firm rodzinnych. Celem ustawy jest kompleksowe wzmocnienie narzędzi prawnych do przeprowadzenia procesów sukcesyjnych poprzez dodatnie do systemu prawa instytucji służącej do gromadzenia rodzinnego majątku, pozwalającego na zatrzymanie kapitału w kraju na wiele pokoleń oraz zwiększenie potencjału krajowych inwestycji. Fundacja rodzinna ma minimalizować ryzyko nieudanej sukcesji i gwarantować kontynuację działalności biznesowej. Przekazanie majątku, w tym firmy rodzinnej, fundacji rodzinnej ma chronić go przed podziałem, umożliwić jego pomnażanie, a także czerpanie z niego korzyści, które będzie można przeznaczyć na pokrycie kosztów utrzymania osób wskazanych przez fundatora. Zdaniem projektodawców kluczowe jest zapewnienie ciągłości przedsiębiorstwa prywatnego, w szczególności dla celów zabezpieczenia rodziny. Istotne jest przy tym, aby fundacja rodzinna była w stanie zaspokajać potrzeby beneficjentów, którzy co do zasady będą członkami rodziny

Fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Fundator określa w statucie szczegółowy cel fundacji rodzinnej. Przez świadczenie rozumie się składniki majątkowe, w tym środki pieniężne, rzeczy lub prawa, przeniesione na beneficjenta albo oddane beneficjentowi do korzystania przez fundację rodzinną albo fundację rodzinną w organizacji, zgodnie ze statutem i listą beneficjentów. Fundacja rodzinna w przypadku beneficjenta będącego osobą fizyczną może w szczególności pokrywać koszty jego utrzymania lub kształcenia, a w przypadku beneficjenta będącego organizacją pozarządową, o której mowa w art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, prowadzącą działalność pożytku publicznego wspierać działalność pożytku publicznego w rozumieniu art. 3 ust. 1 tej ustawy.

Nazwa fundacji rodzinnej może być obrana dowolnie i zawiera dodatkowe oznaczenie ,,Fundacja Rodzinna''. Fundacja nabywa osobowość prawną z chwilą wpisu do rejestru fundacji rodzinnych. Rejestr fundacji rodzinnych prowadzi Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim.

Fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą w rozumieniu art. 3 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2023 r. poz. 221) tylko w zakresie:

zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;
najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie;
przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;
nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
udzielania pożyczek:
a) spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje,
b) spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik,
c) beneficjentom;
obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;
produkcji przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, o ile ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50% tego produktu;
gospodarki leśnej.

Fundatorem fundacji rodzinnej może być wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, która złożyła oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie. Fundacja rodzinna może być ustanowiona przez więcej niż jednego fundatora. Fundacja rodzinna ustanawiana w testamencie może mieć tylko jednego fundatora. Fundator wnosi do fundacji rodzinnej mienie na pokrycie funduszu założycielskiego o wartości określonej w statucie, nie niższej niż 100.000,00 zł (sto tysięcy złotych).

Do powstania fundacji rodzinnej jest wymagane:

złożenie oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie;
ustalenie statutu;
sporządzenie spisu mienia;
ustanowienie organów fundacji rodzinnej wymaganych przez ustawę lub statut;
wniesienie funduszu założycielskiego przed wpisaniem do rejestru fundacji rodzinnych w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo wniesienie funduszu założycielskiego w terminie dwóch lat od dnia wpisania fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie;
wpisanie do rejestru fundacji rodzinnych.

Akt założycielski i testament (powołujący fundację) sporządza się w formie aktu notarialnego. Z chwilą sporządzenia aktu założycielskiego albo ogłoszenia testamentu powstaje fundacja rodzinna w organizacji. Fundator ustala statut. Statut sporządza się w formie aktu notarialnego. Statut określa m.in. nazwę fundacji rodzinnej, jej siedzibę, szczegółowy cel fundacji, beneficjenta lub sposób jego określenia i zakres przysługujących mu uprawnień, zasady prowadzenia listy beneficjentów, zasady, w tym szczegółowy tryb, zrzeczenia się uprawnień przez beneficjenta; czas trwania fundacji rodzinnej, jeżeli jest oznaczony; wartość funduszu założycielskiego; zasady powoływania i odwoływania oraz uprawnienia i obowiązki członków organów fundacji rodzinnej, a także zasady reprezentacji fundacji rodzinnej przez zarząd albo przez inne organy fundacji rodzinnej w przypadkach wskazanych w ustawie; podmiot uprawniony do zatwierdzenia czynności zarządu fundacji rodzinnej w organizacji; co najmniej jednego beneficjenta uprawnionego do uczestnictwa w zgromadzeniu beneficjentów; zasady zmiany statutu; przeznaczenie mienia fundacji rodzinnej po jej rozwiązaniu, w tym określenie beneficjenta uprawnionego do mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej.

Beneficjentem może być:

osoba fizyczna,
organizacja pozarządowa, o której mowa w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, prowadząca działalność pożytku publicznego w rozumieniu tej ustawy,
która zgodnie ze statutem może otrzymać świadczenie od fundacji rodzinnej lub mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej.

Beneficjentem może być fundator. Beneficjenta umieszcza się na liście beneficjentów. Prawa i obowiązki beneficjenta są niezbywalne. Nie dotyczy to wierzytelności beneficjenta. Zrzeczenie się uprawnień przez beneficjenta wymaga zachowania formy pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym. Zrzeczenie się wszystkich uprawnień przez beneficjenta jest równoznaczne ze zrzeczeniem się statusu beneficjenta.

Organami fundacji są zarząd, rada nadzorcza oraz zgromadzenie beneficjentów.

Do zadań zarządu należy m.in.: prowadzenie spraw fundacji i reprezentowanie jej; realizacja celów fundacji; prowadzenie listy beneficjentów; informowanie beneficjenta o przysługującym mu świadczeniu; spełnianie świadczenia przysługującego beneficjentowi. Zarząd składa się z członka albo większej liczby członków. W przypadku gdy zarząd jest wieloosobowy, fundację reprezentuje dwóch członków zarządu działających łącznie, chyba że statut stanowi inaczej. Członka zarządu powołuje się na trzyletnią kadencję, chyba że statut stanowi inaczej. Członek zarządu może być powołany na kolejne kadencje. O ile statut nie stanowi inaczej, powołania i odwołania członka zarządu dokonuje fundator, a po śmierci fundatora - rada nadzorcza, jeżeli została ustanowiona. W przypadku śmierci fundatora i braku rady nadzorczej powołania i odwołania członka zarządu dokonuje zgromadzenie beneficjentów.

Fundator w statucie może ustanowić radę nadzorczą. Jeżeli liczba beneficjentów przekracza dwadzieścia pięć osób, ustanowienie rady nadzorczej jest obowiązkowe.

Fundator w statucie ustanawia zgromadzenie beneficjentów. Zgromadzenie beneficjentów tworzą beneficjenci, którym w statucie przyznano uprawnienie do uczestnictwa w nim. Uchwały zgromadzenia beneficjentów wymagają m.in. rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania finansowego fundacji za poprzedni rok obrotowy, udzielenie absolutorium członkom organów fundacji rodzinnej z wykonania przez nich obowiązków, podział lub pokrycie wyniku finansowego netto, wybór firmy audytorskiej, inne sprawy wymienione w ustawie lub statucie.