Co to jest zachowek i kiedy można go żądać?

Zachowek to instytucja prawa spadkowego, która ma na celu ochronę interesów osób bliskich zmarłego, które zostały pominięte w testamencie lub otrzymały zbyt małą część spadku. Często budzi wiele wątpliwości i pytań, dlatego warto poznać jego istotę oraz sytuacje, w których można żądać zachowku. W artykule przedstawiamy kluczowe informacje na temat zachowku oraz kiedy można go żądać.

Kto może żądać zachowku i na jakiej podstawie

Zachowek przysługuje tylko określonym osobom, które mają szczególny stosunek do zmarłego. Są to zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki), małżonek oraz rodzice zmarłego. Jeżeli zstępny zmarłego miał dzieci, to one również mogą żądać zachowku. W przypadku małżonków, prawo do zachowku istnieje tylko wtedy, gdy istniało małżeństwo w chwili śmierci zmarłego. Zachowek przysługuje na podstawie ustawy – Kodeksu cywilnego (art. 963 i następne), niezależnie od tego, czy zmarły pozostawił testament czy nie.

Wysokość zachowku i sposób jego ustalania

Wysokość zachowku zależy od wartości spadku oraz od tego, jaką część majątku zmarłego otrzymały osoby uprawnione do zachowku. Zachowek jest wyrażony w formie pieniężnej i stanowi różnicę między wartością udziału, jaki przysługiwałby uprawnionemu na podstawie ustawy, a wartością udziału, jaki otrzymał na podstawie testamentu lub innych czynności prawnych. Wartość spadku ustala się na dzień otwarcia spadku, czyli na dzień śmierci zmarłego. Przy ustalaniu wysokości zachowku bierze się pod uwagę zarówno majątek ruchomy, jak i nieruchomy oraz długi spadkowe.

Terminy i procedura żądania zachowku

Aby żądać zachowku, należy zgłosić swoje roszczenie w terminie trzech lat od dnia, w którym uprawniony dowiedział się o swoim prawie do zachowku oraz o otwarciu spadku. Jeżeli uprawniony nie zgłosi roszczenia w tym terminie, traci prawo do żądania zachowku. Procedura żądania zachowku polega na złożeniu odpowiedniego oświadczenia woli w formie pisemnej przed sądem lub u notariusza. Następnie sąd lub notariusz w Katowicach przekazuje oświadczenie pozostałym spadkobiercom, którzy mają obowiązek wypłacić zachowek w terminie trzech miesięcy od dnia otrzymania oświadczenia.