Dziedziczenie Katowice

Spadek

Spadek obejmuje ogół cywilnoprawnych praw i obowiązków majątkowych, które po śmierci danej osoby przechodzą na jej spadkobierców. Spadkobiercy nabywają więc nie tylko prawa, ale i przejmują obowiązki spadkodawcy (zmarłego), m.in. obowiązek zapłaty długów, np. dotyczących nieruchomości. Warto dodać, że nabycie spadku ma miejsce z mocy prawa – spadkobierca nie musi nawet wiedzieć o tym fakcie. Nie ma jednak charakteru wiążącego, gdyż może on odrzucić spadek w ciagu 6 miesięcy od otrzymania powiadomienia o powołaniu do spadku. Powołanie do spadku wynika zawsze z ustawy albo testamentu. Nie wszystkie prawa i obowiązki zmarłego przechodzą na spadkobierców. Wyjątki stanowią:

• prawa i obowiązki majątkowe zmarłego ściśle związane z jego osobą (służebność mieszkania),
• prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby (dyspozycja wkładem na wypadek śmierci, prawa majątkowe ze stosunku pracy), niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami;
• prawa i obowiązki nie mające charakteru cywilnoprawnego (wynikające z prawa karnego, administracyjnego czy finansowego).

Przykładowo, jeśli wobec danej osoby orzeczono grzywnę lub środek karny w postaci świadczenia pieniężnego, ale zmarła, zanim je zapłaciła, to obowiązek ich uiszczenia nie przechodzi na jej spadkobierców. Ponadto nie przechodzą na nich prawa i obowiązki wynikające z zezwolenia bądź koncesji na prowadzenie działalności gospodarczej, pozwolenie na broń, obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne czy obowiązek płacenia podatku. W tym ostatnim przypadku, zgodnie z Ordynacją podatkową, spadkobiercy podatnika przejmują przewidziane w przepisach prawa i obowiązki podatkowe. Warto podkreślić, że spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy. Spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku.

Dziedziczenie ustawowe

Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy w drodze testamentu albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą. Co do zasady spadkobiercą może być jedynie osoba fizyczna, która żyje w chwili otwarcia spadku lub osoba prawna, która istnieje w chwili otwarcia spadku. Gdy powołany do spadku testamentem zmarł przed spadkodawcą, wówczas dziedziczenie testamentowe nie jest możliwe i następuje dziedziczenie ustawowe. Również w przypadku odrzucenia spadku przez spadkodawcę testamentowego dochodzi do dziedziczenia ustawowego. Spadkobiercami nie mogą być również osoby, które sąd uznał za niegodne dziedziczenia. Przyczyny uznania za niegodnego dziedziczenia wskazuje art. 928 KC.

Jakie są kryteria dziedziczenia ustawowego?

W pierwszej kolejności do spadku są powołane dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek – dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych. W przypadku braku zstępnych spadkodawcy (dzieci, wnuki, prawnuki) – do spadku są powołani jego małżonek i rodzice. Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku. Jeżeli nie ustalono ojcostwa rodzica, udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi połowę spadku. Dalsze kryteria ujęliśmy poniżej.

• W sytuacji braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych. Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych.
• Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad dotyczących podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy. Jeśli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku oraz nie ma rodzeństwa spadkodawcy lub ich zstępnych, udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi połowę spadku.
• Udział spadkowy małżonka, który dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem i zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy, wynosi połowę spadku. W przypadku braku zstępnych spadkodawcy, jego rodziców, rodzeństwa i ich zstępnych, cały spadek przypada małżonkowi spadkodawcy. Natomiast jeśli brakuje zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy – cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy – dziedziczą oni w częściach równych.
• Jeżeli któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału spadku między zstępnych spadkodawcy.
  Jeżeli dziecko któregokolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. W braku zstępnych tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.
• W przypadku braku małżonka spadkodawcy i krewnych, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada w częściach równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku.
• Jeśli nie ma małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu.
• Jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu.

Warto podkreślić, że dziedziczenie ustawowe nie dotyczy małżonka pozostającego w separacji. Dziedziczą natomiast dzieci przysposobione. Małżonek jest wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione. Wyłączenie małżonka od dziedziczenia następuje na mocy orzeczenia sądu.

Testamenty w Katowicach – dziedziczenie testamentowe

Zajmujemy się postępowaniami dotyczącymi testamentów w Katowicach. Rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci mogą Państwo jedynie przez testament. Testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy (testatora). Testamenty wspólne (np. małżonków) nie są przewidziane w polskim prawie, co oznacza, że są nieważne. Warto pamiętać, że spadkodawca może w każdej chwili odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia. Sporządzić i odwołać testament może jednak tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Testamentu nie można sporządzić ani odwołać przez przedstawiciela (pełnomocnika). Testament wywołuje skutek z chwilą śmierci testatora. Sporządzenie testamentu nie ogranicza testatora w możliwości rozporządzania majątkiem.

Natomiast odwołanie testamentu może nastąpić wskutek sporządzenia przez spadkodawcę nowego testamentu, bądź też zniszczenia lub pozbawienia go cech, od których zależy jego ważność. Ponadto spadkodawca chcący odwołać testament, może dokonać w nim zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień. Jeżeli spadkodawca sporządził nowy testament nie zaznaczając w nim, że poprzedni odwołuje, ulegają odwołaniu tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego testamentu. Notariusz sporządza testamenty wyłącznie w formie aktu notarialnego.

Jakie zasady obowiązują w przypadku testamentów?

Dzięki testamentowi spadkodawca może powołać do całości lub części spadku jedną lub kilka osób. Udziały poszczególnych osób mogą być jednak różne. Może powołać spadkobiercę testamentowego na wypadek, gdyby inna osoba powołana jako spadkobierca ustawowy lub testamentowy nie chciała lub nie mogła być spadkobiercą (podstawienie). Spadkodawca może też zobowiązać spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby (zapis zwykły). Przedmiotem zapisu może być obowiązek zapłaty określonej sumy pieniężnej, przeniesienia własności określonej rzeczy, ustanowienie służebności. W testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego spadkodawca może postanowić, że oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku (zapis windykacyjny). Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być:

1. rzecz oznaczona co do tożsamości;
2. zbywalne prawo majątkowe;
3. przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne;
4. ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności;
5. ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej.

Spadkodawca może w testamencie włożyć na spadkobiercę lub na zapisobiercę obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem (polecenie). Polecenie może dotyczyć np. postawienia nagrobka spadkodawcy, przeznaczenia określonej kwoty na sfinansowanie studiów określonej osoby, polecenie zaopiekowania się krewnym, pomocy osobom cierpiącym na określoną chorobę. Spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku:

1. wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
2. dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
3. uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Z otwarcia i ogłoszenia testamentu sporządzamy protokół. Dokonujemy także rejestracji testamentów w NORT – notarialnym Rejestrze Testamentów.

Przyjęcie lub odrzucenie spadku

Spadkobierca ustawowy lub testamentowy nie musi przyjmować spadku. W terminie 6 miesięcy od dnia, kiedy dowiedział się o powołaniu do spadku, może go odrzucić. Brak odrzucenia spadku powoduje, że spadkobierca nabywa spadek z dobrodziejstwem inwentarza, z mocy samego prawa. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku złożone pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu jest nieważne. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku nie może być odwołane. Ponadto w przypadku oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku należy pamiętać, że:

• składa się je przed sądem lub przed notariuszem;
• notariusz sporządza protokół z przyjęcia oświadczenia;
• pełnomocnictwo do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku powinno być pisemne, z podpisem poświadczonym urzędowo;
• przyjęcie lub odrzucenie spadku może być dokonane przez pełnomocnika – w przypadku złożenia oświadczenia przed notariuszem pełnomocnictwo musi być również sporządzone w formie aktu notarialnego;
• spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku – nie nabywa praw majątkowych wchodzących w skład spadku i nie odpowiada za długi spadkowe.

W przypadku gdy spadek odrzucił zstępny spadkodawcy, w jego miejsce wchodzą jego zstępni. W razie prostego przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe bez ograniczenia, całym swoim majątkiem – obecnym i przyszłym. W razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Oznacza to, że za długi odpowiada całym swoim majątkiem obecnym i przyszłym, ale tylko do określonej w inwentarzu wartości. Wykaz inwentarza może być składany przed notariuszem. W takiej sytuacji zostaje objęty protokołem.

Zrzeczenie się dziedziczenia

Spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Zrzeczenie się dziedziczenia może być ograniczone do zrzeczenia się tylko prawa do zachowku w całości lub w części. Zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się, chyba że umówiono się inaczej. Zrzekający się oraz jego zstępni, których obejmuje zrzeczenie się dziedziczenia, zostają wyłączeni od dziedziczenia, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku. Zrzeczenie się dziedziczenia może być uchylone przez umowę między tym, kto zrzekł się dziedziczenia, a tym, po kim zrzeczono się dziedziczenia. Umowa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

Zachowek

Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni, dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym. W innych wypadkach przysługuje im połowa wartości tego udziału (zachowek). Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, powołania do spadku, zapisu, bądź świadczenia od fundacji rodzinnej lub mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia. Przy obliczaniu zachowku:

• dolicza się do spadku darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę oraz fundusz założycielski fundacji rodzinnej wniesiony przez spadkodawcę (warto dodać, że nasza kancelaria sporządza także umowy darowizn w Katowicach;
• nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku;
• w przypadku zachowku należnego zstępnemu nie dolicza się do spadku darowizn uczynionych przez spadkodawcę w czasie, kiedy nie miał zstępnych – nie dotyczy to jednak wypadku, gdy darowizna została uczyniona na mniej niż trzysta dni przed urodzeniem się zstępnego.
• w przypadku zachowku należnego małżonkowi nie dolicza się do spadku darowizn, które spadkodawca uczynił przed zawarciem z nim małżeństwa; nie dolicza się do spadku funduszu założycielskiego fundacji rodzinnej wniesionego przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, chyba że fundacja rodzinna jest spadkobiercą, jak również innego mienia związanego z fundacją rodzinną, określonego w przepisach.

Zapis windykacyjny oraz darowiznę dokonane przez spadkodawcę na rzecz uprawnionego do zachowku zalicza się na należny mu zachowek. Jeżeli uprawnionym do zachowku jest dalszy zstępny spadkodawcy, do należnego mu zachowku zalicza się także zapis windykacyjny oraz darowiznę, dokonane przez spadkodawcę na rzecz jego wstępnego. Natomiast jeśli uprawnionym do zachowku jest zstępny spadkodawcy, na należny mu zachowek zalicza się poniesione przez spadkodawcę koszty wychowania oraz wykształcenia ogólnego i zawodowego, o ile koszty te przekraczają przeciętną miarę przyjętą w danym środowisku. W przypadku zstępny spadkodawcy uprawnionego do zachowku, zalicza się mu koszty zrealizowanego przez fundację rodzinną obowiązku alimentacyjnego ciążącego na spadkodawcy, o ile koszty te przekraczają przeciętną miarę przyjętą w danym środowisku.

Co jeszcze na temat zachowku mówią przepisy?

Obowiązany do zaspokojenia roszczenia z tytułu zachowku może żądać odroczenia terminu jego płatności, rozłożenia go na raty, a w wyjątkowych przypadkach – jego obniżenia, przy uwzględnieniu sytuacji osobistej i majątkowej uprawnionego do zachowku oraz obowiązanego do zaspokojenia roszczenia z tytułu zachowku. Natomiast jeżeli uprawniony nie może otrzymać od spadkobiercy należnego mu zachowku, może on żądać od osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny doliczony do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku.

Ponadto jeśli uprawniony nie może otrzymać należnego mu zachowku od spadkobiercy lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, może on żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jeżeli uprawniony nie może otrzymać należnego mu zachowku od spadkobiercy lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, może on żądać od fundacji rodzinnej, której fundusz założycielski doliczono do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku.

Zrzeczenie się dziedziczenia

Sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. Notariusz na zasadach określonych w Ustawie Prawo o notariacie sporządza akt poświadczenia dziedziczenia. W Katowicach, w naszej kancelarii, sporządzamy akty poświadczenia dziedziczenia ustawowego lub testamentowego, z wyłączeniem dziedziczenia na podstawie testamentów szczególnych. Przed sporządzeniem aktu poświadczenia dziedziczenia spisujemy protokół dziedziczenia przy udziale wszystkich osób zainteresowanych (spadkobierców ustawowych i testamentowych). Przystępując do spisania protokołu dziedziczenia pouczamy osoby biorące udział w spisywaniu protokołu o obowiązku ujawnienia wszelkich okoliczności objętych treścią protokołu oraz o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych oświadczeń.

Jeżeli od dnia otwarcia spadku nie upłynęło sześć miesięcy, odbieramy od spadkobierców oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, chyba że oświadczenia takie zostały już złożone. W razie złożenia testamentu dokonujemy jego otwarcia i ogłoszenia, chyba że już one nastąpiły. Z otwarcia i ogłoszenia testamentu sporządzamy protokół. Po spisaniu protokołu dziedziczenia przygotowujemy akt poświadczenia dziedziczenia. Akt ten powstaje, gdy nie ma wątpliwości co do istnienia jurysdykcji krajowej, treści właściwego prawa obcego, osoby spadkobiercy i wysokości udziałów w spadku. W przypadku, gdy spadkodawca uczynił zapis windykacyjny – także co do osoby, na której rzecz spadkodawca uczynił zapis windykacyjny, i przedmiotu zapisu. Warto dodać, że notariusz odmawia sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia, jeżeli:

• w stosunku do spadku został już uprzednio sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia lub wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku;
• w toku sporządzania protokołu dziedziczenia ujawnią się okoliczności wskazujące, że przy jego sporządzeniu nie były obecne wszystkie osoby, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi lub testamentowi, lub też osoby, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne, albo istnieją lub istniały testamenty, które nie zostały otwarte lub ogłoszone;
• w sprawie brak jurysdykcji krajowej.

Po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia dokonujemy jego wpisu do Rejestru Spadkowego. Zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia ma skutki prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Na jego podstawie można m.in. dokonać wpisu w księdze wieczystej, dokonać podziału spadku lub zbycia praw wchodzących w skład spadku, złożyć informację w urzędzie skarbowym w zakresie podatku od spadków i darowizn.

Zapraszamy do skorzystania z naszych usług dotyczących dziedziczenia i testamentów w Katowicach. Pomożemy Państwu w dopełnieniu formalności w tym obfitującym w rozmaite emocje czasie.